Prawidłowo opracowany statut, czyli jaki!

13 listopada 2017

Do 30 listopada br. placówki oświatowe mają czas na opracowanie statutów, dostosowując je do nowych przepisów ustawy Prawo oświatowe. Nadal jednak w tym temacie jest sporo pytań i wątpliwości, szczególnie dotyczących tego, czy wprowadzać nowy statut czy aktualizować dotychczasowy. Przygotowaliśmy zestawienie wskazówek i odpowiedzi na najbardziej nurtujące pytania.

Wydanie nowego statutu czy aktualizacja dotychczasowego

Dotychczasowe statuty szkół podstawowych zachowują moc do dnia wejścia w życie statutów wydanych na podstawie ustawy – Prawo oświatowe, nie dłużej jednak niż do 30 listopada 2017 r. Przepis ten może być zrealizowany dwojako:

poprzez wydanie nowego statutu szkoły i zastąpienie dotychczasowego oraz
przez nowelizację zapisów istniejącego statutu w taki sposób, aby stał się on statutem dostosowanym do wymogów Prawa oświatowego.

Sam przepis nie mówi o wydaniu nowego statutu, lecz wydanego na podstawie Prawa oświatowego. Tymczasem taki znowelizowany statut, w którym jedynie dokonywano niezbędnych zmian, wynikających z regulacji art. 98 Prawa oświatowe, już będzie statutem wydanym na tej podstawie, będzie bowiem spełniał wymogi tej regulacji.

Lepszym rozwiązaniem jest zastąpienie starego statutu nowym aktem, bo może to być czynność łatwiejsza do wykonania, w przypadku gdy dotychczasowy statut już jest nieczytelny. Jednak dopuszczalna jest również nowelizacja statutu i w ten sposób dostosowanie go do wymogów Prawa oświatowego.

Statut(y) zespołu szkolno-przedszkolnego

W sprawie tego, czy w zespole powinny funkcjonować oddzielne statuty poszczególnych szkół, wypowiedział się ostatnio jeden z organów nadzoru pedagogicznego – pełną treść można znaleźć tutaj>>. Według niego każda szkoła i przedszkole w zespole powinna mieć swój statut oraz statut zespołu. Dlatego umieszczenie w statucie zespołu uregulowań dotyczących wszystkich szkół i przedszkoli wchodzących w jego skład jest nieprawidłowe, a zarazem czyni ten statut nieczytelnym dla jego odbiorców, przede wszystkim rodziców i uczniów. Takie jest stanowisko kuratora wskazane w jego piśmie przekazanym dyrektorom.

W związku z powyższym sposób postępowania zależy od dyrektora. Wydaje się, że każda szkoła czy przedszkole powinny mieć swój statut, a będąc dodatkowo w zespole, statut zespołu, które może regulować wzajemnie współistnienie jednostek w zespole oraz niektóre regulacje odmienne.

Wymagane przepisami elementy statutu szkoły podstawowej

Statut szkoły podstawowej zawiera w szczególności (art. 98 ust. 1 i 2 ustawy Prawo oświatowe):

1) nazwę i typ szkoły oraz jej siedzibę, a w przypadku gdy szkoła wchodzi w skład zespołu szkół – także nazwę tego zespołu,

2) imię szkoły, o ile zostało nadane,

3) nazwę i siedzibę organu prowadzącego szkołę,

4) cele i zadania szkoły wynikające z przepisów prawa oraz sposób ich wykonywania, w tym w zakresie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej, organizowania opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi, umożliwiania uczniom podtrzymywania poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej, z uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa oraz zasad promocji i ochrony zdrowia,

5) organy szkoły oraz ich szczegółowe kompetencje, a także szczegółowe warunki współdziałania organów szkoły oraz sposób rozwiązywania sporów między nimi,

6) organizację pracy szkoły, w tym organizację oddziałów sportowych, mistrzostwa sportowego, dwujęzycznych, integracyjnych i specjalnych, z uwzględnieniem organizacji nauczania i oceniania w tych klasach, oraz organizację nauczania języka mniejszości narodowych, mniejszości etnicznych lub języka regionalnego, jeżeli szkoła takie oddziały lub nauczanie prowadzi, organizację wczesnego wspomagania rozwoju dzieci, jeżeli szkoła takie wspomaganie prowadzi, a także zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, jeśli szkoła takie zajęcia prowadzi,

7) zakres zadań nauczycieli, w tym nauczyciela wychowawcy i nauczyciela bibliotekarza, oraz innych pracowników szkoły, w tym także zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę, a także sposób i formy wykonywania tych zadań dostosowane do wieku i potrzeb uczniów oraz warunków środowiskowych szkoły,

8) szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego uczniów, o którym mowa w art. 44b ustawy o systemie oświaty,

9) organizację dodatkowych zajęć dla uczniów, zwiększających szanse ich zatrudnienia, jeżeli szkoła takie zajęcia prowadzi,

10) organizację wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego,

11) prawa i obowiązki uczniów, a także tryb składania skarg w przypadku naruszenia praw ucznia,

12) rodzaje nagród i warunki ich przyznawania uczniom oraz tryb wnoszenia zastrzeżeń do przyznanej nagrody,

13) rodzaje kar stosowanych wobec uczniów oraz tryb odwoływania się od kary,

14) przypadki, w których dyrektor szkoły podstawowej może wystąpić do kuratora oświaty z wnioskiem o przeniesienie ucznia do innej szkoły,

15) sposób organizacji i realizacji działań w zakresie wolontariatu,

16) formy opieki i pomocy uczniom, którym z przyczyn rozwojowych, rodzinnych lub losowych jest potrzebna pomoc i wsparcie,

17) organizację biblioteki szkolnej oraz warunki i zakres współpracy biblioteki szkolnej z uczniami, nauczycielami i rodzicami oraz innymi bibliotekami,

18) organizację świetlicy z uwzględnieniem warunków wszechstronnego rozwoju ucznia – w przypadku szkoły podstawowej i szkoły prowadzącej kształcenie specjalne,

19) warunki stosowania sztandaru szkoły, godła szkoły oraz ceremoniału szkolnego, o ile zostały ustanowione.

20) organizację współdziałania z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży,

21) organizację i formy współdziałania szkoły z rodzicami w zakresie nauczania, wychowania, opieki i profilaktyki,

22) organizację współdziałania ze stowarzyszeniami lub innymi organizacjami w zakresie działalności innowacyjnej.

Obowiązki ucznia określa się w statucie szkoły z uwzględnieniem obowiązków w zakresie (art. 99 ww. ustawy):

1) właściwego zachowania podczas zajęć edukacyjnych,

2) usprawiedliwiania, w określonym terminie i formie, nieobecności na zajęciach edukacyjnych, w tym formy usprawiedliwiania nieobecności przez osoby pełnoletnie,

3) przestrzegania zasad ubierania się uczniów na terenie szkoły lub noszenia na terenie szkoły jednolitego stroju – w przypadku, o którym mowa w art. 100,

4) przestrzegania warunków wnoszenia i korzystania z telefonów komórkowych i innych urządzeń elektronicznych na terenie szkoły,

5) właściwego zachowania wobec nauczycieli i innych pracowników szkoły oraz pozostałych uczniów.

W szkołach, w których nie wprowadzono obowiązku noszenia przez uczniów jednolitego stroju, statut szkoły określa zasady ubierania się uczniów na terenie szkoły (art. 100 ust. 6 ww. ustawy).

Niezbędne elementy statutu przedszkola

Statut przedszkola zawiera w szczególności (art. 102 ust. 1 ww. ustawy):

1) nazwę i rodzaj przedszkola oraz jego siedzibę,

2) nazwę i siedzibę organu prowadzącego,

3) cele i zadania przedszkola wynikające z przepisów prawa, w tym w zakresie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej, organizowania opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi, umożliwiania dzieciom podtrzymywania poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej, z uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa oraz zasad promocji i ochrony zdrowia,

4) sposób realizacji zadań przedszkola, z uwzględnieniem wspomagania indywidualnego rozwoju dziecka oraz wspomagania rodziny w wychowaniu dziecka i przygotowaniu go do nauki w szkole, a w przypadku dzieci niepełnosprawnych – ze szczególnym uwzględnieniem rodzaju niepełnosprawności,

5) sposób sprawowania opieki nad dziećmi w czasie zajęć w przedszkolu oraz w czasie zajęć poza przedszkolem,

6) szczegółowe zasady przyprowadzania i odbierania dzieci z przedszkola przez rodziców lub upoważnioną przez nich osobę zapewniającą dziecku pełne bezpieczeństwo,

7) formy współdziałania z rodzicami oraz częstotliwość organizowania kontaktów z rodzicami,

8) organy przedszkola oraz ich szczegółowe kompetencje, a także szczegółowe warunki współdziałania organów przedszkola oraz sposób rozwiązywania sporów między tymi organami,

9) organizację pracy przedszkola, w tym organizację wczesnego wspomagania rozwoju dzieci, jeżeli przedszkole takie wspomaganie prowadzi, a także zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, jeżeli przedszkole takie zajęcia prowadzi,

10) czas pracy przedszkola ustalony przez organ prowadzący na wniosek dyrektora przedszkola, w uzgodnieniu z radą przedszkola, a w przypadku braku rady przedszkola – z radą rodziców,

11) zasady odpłatności za pobyt dzieci w przedszkolu i korzystanie z wyżywienia ustalone przez organ prowadzący,

12) zakres zadań nauczycieli oraz innych pracowników, w tym zadań związanych z:

a) zapewnieniem bezpieczeństwa dzieciom w czasie zajęć organizowanych przez przedszkole,
b) współdziałaniem z rodzicami w sprawach wychowania i nauczania dzieci, z uwzględnieniem prawa rodziców do znajomości zadań wynikających z programu wychowania przedszkolnego realizowanego w danym oddziale i uzyskiwania informacji dotyczących dziecka, jego zachowania i rozwoju,
c) planowaniem i prowadzeniem pracy dydaktyczno-wychowawczej oraz odpowiedzialnością za jej jakość,
d) prowadzeniem obserwacji pedagogicznych mających na celu poznanie i zabezpieczenie potrzeb rozwojowych dzieci oraz dokumentowaniem tych obserwacji,
e) współpracą ze specjalistami świadczącymi pomoc psychologiczno-pedagogiczną, opiekę zdrowotną i inną,

13) prawa i obowiązki dzieci, w tym przypadki, w których dyrektor przedszkola może skreślić dziecko z listy uczniów,

14) warunki stosowania sztandaru przedszkola, godła przedszkola oraz ceremoniału przedszkolnego, o ile zostały ustanowione.

Rada pedagogiczna (zespół nauczycieli) przygotowuje projekt statutu szkoły i przedstawia do uchwalenia radzie szkoły. Jeżeli w szkole brak jest rady szkoły, to rada pedagogiczna uchwala statut, a dyrektor upublicznia go dla wszystkich społeczności szkolnych (poprzez zamieszczenie np. na stronie internetowej szkoły, w bibliotece szkolnej, sekretariacie).

Kiedy statut nadaje organ prowadzący

Przepisy ustawy Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe nie zawierają żadnej szczegółowej regulacji odnośnie statutów samodzielnych szkół powstałych na skutek przekształcenia gimnazjum w szkołę innego typu (np. w ośmioletnią szkołę podstawową). W art. 322 ww. ustawy unormowano jedynie czasowe pozostanie w mocy dotychczasowych statutów i obowiązek wydania nowych statutów (przez szkolne organy) jedynie odnośnie tych szkół, których typ się nie zmienił na skutek reformy oświaty.

W związku z tym MEN wywiódł ze sporządzenia w trybie art. 210 ust. 4 ww. ustawy aktu założycielskiego szkoły nowego typu, powstałej z przekształcenia gimnazjum, uprawnienie organu prowadzącego do nadania tej szkole pierwszego statutu w rozumieniu art. 88 ust. 7 ustawy – Prawo oświatowe.

Statut szkoły podstawowej powstałej z przekształcenia gimnazjum nadaje organ prowadzący. Statut ośmioletniej szkoły podstawowej powstałej z przekształcenia sześcioletniej szkoły podstawowej uchwala rada szkoły, a projekt przygotowuję rada pedagogiczna.

Czy konieczne jest wprowadzanie zmian w statucie liceum i technikum

Można wprowadzać zmiany do statutu, jeżeli oceniono, że jest taka potrzeba. W tym przypadku nowy statut należy wytworzyć do 30 listopada 2019 r. Dotychczasowe statuty dotychczasowych trzyletnich liceów ogólnokształcących i dotychczasowych czteroletnich techników zachowują moc do dnia wejścia w życie statutów wydanych na podstawie ustawy – Prawo oświatowe, nie dłużej jednak niż do 30 listopada 2019 r. (art. 322 ust. 2 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe).

Uwaga! unormowano regulacje dotyczące używania telefonów komórkowych

Szkoła może w statucie zakazać wnoszenia przez uczniów na teren szkoły telefonów komórkowych i innych urządzeń elektronicznych (tablety, kamery, aparaty itd.). Taka możliwość istnieje dopiero od 1 września 2017 r. Wcześniej istniały wątpliwości w tym zakresie.

Szkoły ma prawo wydawać zakaz przynoszenia telefonów przez uczniów. Jednak taki zapis jest trudno do egzekwowania. Można uznać, że w ramach kompetencji dotyczących ustalania warunków wnoszenia mieści się możliwość ustalenie zakazu. Niestety nie ma innych przepisów, które w sposób bezpośredni odnosiłby się do korzystania z urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk na terenie szkoły.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące zapisów w statutach

Pytanie: Czy w statucie szkoły może widnieć zapis, że szkoła, która posiada oddziały przedszkolne, przyjmuje dzieci 4-, 5-, 6-letnie?

Tak. Może istnieć zapis o tym, że szkoła przyjmuje do oddziału przedszkolnego 4-6-latki. Statut szkoły podstawowej powinien zawierać zapisy dotyczące zorganizowanego oddziału przedszkolnego. Wychowanie przedszkolne jest realizowane w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz w innych formach wychowania przedszkolnego (art. 31 ust. 1 ustawy – Prawo oświatowe). Ustawa – Prawo oświatowe zawiera treści statutu przedszkola. Jednocześnie wskazuje, że powyższe treści powinny znaleźć się w statucie szkoły podstawowej, w której zorganizowano oddział przedszkolny (art. 102 ust. 2 ww. ustawy).

Żaden przepis ustawy – Prawo oświatowe nie określa wieku uczniów oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej, a w szczególności nie stanowi, że mogą być do niego przyjmowane tylko dzieci realizujące obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne, czyli 6–latki. W art. 31 ust. 4 ww. ustawy są wymienione jedynie placówki wychowania przedszkolnego, w których ten obowiązek może być realizowany, w tym m.in. w oddziałach przedszkolnych w szkołach. Z kolei w § 5 rozporządzenia w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli jest zawarte ogólne wskazanie, że oddział przedszkola (czyli także oddział przedszkolny w szkole podstawowej) obejmuje dzieci w zbliżonym wieku, z uwzględnieniem ich potrzeb, zainteresowań, uzdolnień oraz rodzaju niepełnosprawności. Z tego względu w oddziale nie muszą uczyć się jedynie dzieci w tym samym wieku.

Ewentualnie tworzenie oddziałów przedszkolnych dla poszczególnych grup wiekowych, jako zagadnienie dotyczące organizacji, może zostać zawarte w statucie szkoły podstawowej z oddziałami przedszkolnymi.

Pytanie: Czy regulaminy, np. klasy sportowej, świetlicy mają stanowić element statutu, czy mogą istnieć jako oddziale dokumenty szkolne, a w statucie można się na nie powołać jako na załączniki?

Regulaminy szkoły stanowią oddzielne dokumenty, które szczegółowo regulują zakres działalności np. świetlicy czy biblioteki szkolnej. Egzemplarz regulaminu świetlicy szkolnej powinien być stale dostępny w świetlicy. Regulamin jako dokument związany z organizacją szkoły, powinien być przechowywany, zgodnie z jednolitym rzeczowym wykazem akt, w teczkach aktowych spraw zakwalifikowanych do kategorii Organizacja własnej jednostki, przez okres 25 lat (B25) po przekazaniu do składnicy akt szkoły.

Natomiast w statucie szkoły powinny się znaleźć informacje na temat działalności świetlicy dotyczące m.in. jacy uczniowie przyjmowani są do świetlicy, na jakiej podstawie, jaka jest max liczba uczniów przyjmowanych, jaki jest czas pracy, jakie zajęcia są prowadzone itp. Są to dość ogólne informacje, które wymagają rozwinięcia w regulaminie.

Należy również zawrzeć w statucie zapis np.: „Szczegółowe zasady dotyczące bezpieczeństwa dzieci oraz organizacji pracy świetlicy znajdują się w regulaminie świetlicy, który jest odrębnym dokumentem”.

Pytanie: Czy w statucie powinny się znaleźć zapisy dotyczące formy prowadzonego dziennika lekcyjnego?

Zapisy dotyczące korzystania z dziennika elektronicznego powinny się znaleźć w statucie szkoły przy wprowadzaniu tej formy dziennika, ale tylko wtedy, gdy dotychczasowe zapisy statutu pozostają w sprzeczności z wprowadzanymi zasadami dotyczącymi korzystania z dziennika elektronicznego. Jeśli nie ma takiej sytuacji – nie ma potrzeby dokonywania zmian zapisów statutu szkoły.

Przepisy ustawy – Prawo oświatowe określają wytyczne dotyczące zawartości statutu, ale nie ma wśród nich zasad prowadzenia dokumentacji przebiegu nauczania. Należy jednak dokładnie prześledzić zapisy statutu, by stwierdzić, czy dotychczasowe zapisy nie wymagają zmian lub uzupełnień, np.:

Jeśli statut zawiera obowiązki nauczycieli, uczniów, rodziców – trzeba będzie je uzupełnić o obowiązki wynikające z wprowadzenia dziennika elektronicznego.
Jeśli statut zawiera np. zasady usprawiedliwiania nieobecności uczniów, a dziennik elektroniczny stanie się jedną z możliwości informowania wychowawcy o przyczynach nieobecności ucznia w szkole i zwracania się z prośbą o usprawiedliwienie tej nieobecności – zapisy dotyczące tych zasad będą musiały się znaleźć w statucie, zmieniając lub uzupełniając dotychczasowe sposoby przekazywania tego typu danych wychowawcom.

Przeczytaj także artykuły i porady dotyczące statutów:

Ustawa z 14 grudnia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 60) – 117 ust. 1, art. 210,art. 322 ust. 4.
- Ustawa z 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59) – 72 ust. 1, art. 80 ust. 2 pkt 1,art. 82 ust. 2, art. 88 ust. 7, art. 98-99, art. 102.

Opracowanie: Monika Fidler Na podstawie odpowiedzi udzielonych przez ekspertów: Michał Łyszczarz, Dariusz Skrzyński, Leszek Zaleśny